Niestety, ale w naszym kraju odnotowuje się coraz więcej miejsc, w których codziennie przekroczone są normy czystości powietrza. Wśród wielu różnorodnych substancji, jakie zawieszone są w powietrzu na szczególną uwagę zasługuje związek znany jako benzopiren. To trująca, rakotwórcza substancja, która stanowi jeden z głównych składników smogu. Wśród wielu dostępnych danych, podaje się, że najwięcej benzopirenu znajduje się w całym województwie śląskim, aczkolwiek na mapie Polski znajduje się jeszcze 18 innych miast, która uznawane są za najbardziej zatrute miasta Europy. Według statystyk normy benzopirenu przekroczone są w całym naszym całym, przy czym też największego stężenie odnotowuje się oczywiście w dużych, dobrze rozwiniętych miastach.
Benzopiren jak powstaje?
Chyba nie trzeba podkreślać, że benzopiren jest jednym ze śmiercionośnych składników smogu, zaś najwięcej tego składnika powstaje na skutek niecałkowitego spalania, przez co też jest on obecny w dymie. Związek ten powoduje ogromne skażenie środowiska i ma zdolność przenikania do roślin oraz tkanki tłuszczowej zwierząt. Z tego też względu benzopiren uznawany jest za składnik rakotwórczy, potrafi on drastycznie obniżyć odporność organizmu, a także zmniejszyć odporność na zachorowanie na wiele chorób. Związek ten jest szczególnie niebezpieczny dla osób starszych, a także kobiet w ciąży.
Benzopiren od strony chemicznej
Benzopiren to organiczny związek chemiczny, wielopierścieniowy węglowodór aromatyczne, który to zbudowany jest z pięciu pierścieni benzenowych. Zwykle występuje w dwóch izomerach, które to różnią się między sobą miejscem przyłączenia pirenu, stąd też rozróżnia się dwie jego formy, a mianowicie benzopiren i bezapiren. Tak jak wspomniano, jest to substancja o udowodnionym działaniu rakotwórczym, która przede wszystkim występuje w dymie podczas spalania niecałkowitego, przez co też jest ona obecna w dymie tytoniowym i smogu, w tak zwanej niskiej emisji. Dużej ilości benzopirenu powstają także na skutek spalania węgla i śmieci.
Jak zachowuje się benzopiren po uwolnieniu do atmosfery?
Uwolniony do powietrza benzopiren ma zdolność przenikania do gleby, wody, a także kumulowanie się w organizmach żywych, z tego też względu bardzo często substancja ta wykrywana jest również w żywności. Co ciekawe, bardzo często zapomina się o tym, że związek ten powstaje w produktach wędzonych naturalnymi metodami, do których to przedostaje się wraz z dymem, który to służy do wędzenia. Benzopiren akumuluje się w tłuszczach, dlatego też zwykle za najbardziej skażone uznaje się tłuste mięsa. Nie bez powodu więc mówi się, że jedzenie mocno przetworzonej żywności jest niezwykle niezdrowe. Co więcej benzopiren jest oczywiście bardzo szkodliwy dla człowieka, ponieważ wykazuje on działanie rakotwórcze i mutagenne, a co więcej upośledza rozrodczość i wywołuje wady wrodzone płodu, w tym też powoduje niedorozwój płuc u płodu. Z tego też względu jest on niezwykle szkodliwy dla kobiet w ciąży, a wiele źródeł podaje, że kobiety w ciąży, które mieszkają w silnie zanieczyszczonych miastach, powinny opuścić te miejsca na czas ciąży.
Benzopiren w Polsce
Niestety, ale benzopiren wykrywany jest w bardzo dużych stężeniach w naszym kraju, zaś jego stężenie wzrasta w okresie jesienno-zimowym, kiedy to wzrasta palenie różnego typu węglem i spalanie śmieci. Według wielu dostępnych danych Polska jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych tym związkiem krajów w Europie, zaś średnie stężenie w powietrzu w Polsce sięga nawet 600% normy. Dla porównania warto dodać, że na przykład w Czechach jest to 150% normy, a na Słowenii około 120%. W większości miast Europejskich stężenie benzopirenu odnotowuje się na poziomie normy.. Benzopiren to związek, którym można się zatruć, zaś na zatrucia najbardziej narażone są osoby, które pracują w zakładach przemysłowych, gdzie też odnotowuje się wysokie stężenie tej substancji. Tu należy także dodać, że do zatrucia benzopirenem może też dojść na skutek palenia tytoniu, a nawet podczas grillowania. Zwykle jako pierwszy objaw zatrucia benzopirenem odnotowuje się gorzki posmak w ustach, zawroty głowy, a także trudności z oddychaniem czy nawet utratę świadomości. W przypadku zatrucia benzopireny należy jak najszybciej oddalić się od źródła zanieczyszczenia. Przewlekłe zatrucie benzopireny związane jest z kolei ze stałą ekspozycją na ten związek, w wyniku czego odnotowuje się zmęczenie, bóle głowy, nerwowość, wszelkiego typu podrażnienia skórne, a nawet spłycenie oddechu. W bardzo poważnych przypadkach odnotowuje się spadek białych krwinek i obniżenie odporności organizmu. Wiele dostępnych danych źródłowych pokazuje także, że benzopiren uszkadza wątrobę, nadnercza oraz upośledza układ krwionośny. Co więcej może odprowadzić do poważnych problemów z płodnością.
Główne przyczyny obecności benzopirenu w powietrzu w Polsce
Jak nietrudno się domyślić duża obecność benzopirenu w powietrzu w naszym kraju spowodowana jest niedostateczną jakością powietrza, która to psuta jest wszelkiego typu domowymi piecami i lokalnymi kotłowniami węglowymi, gdzie odbywa się spalanie węgla w nieefektywny sposób. W ten właśnie sposób znany jest jako niska emisja, która to jest głównym czynnikiem odpowiedzialnym za obecność w powietrzu benzopirenu. Stężenie benzopirenu w powietrzu jest więc jednym z parametrów oceny jakości powietrza. Głównymi sprawcami emisji benzopirenu są więc wszystkie piece i kotły grzewcze, których to kominy ulokowane są na wysokości mniejszej niż 40 m. Zwykle też podaje się, że tak zły stan powietrza w Polsce spowodowany jest bardzo złym stanem technicznym wszelkiego typu kominów, pieców i kotłowni, a także przestarzałymi konstrukcjami i niskiej jakości paliwem, jakie wykorzystywane jest do opału. W większości przypadków najwięcej benzopirenu gromadzi się w obszarach o tak zwanej zwartej zabudowie mieszkaniowej. To jednak należy też wspomnieć, że bardzo duża emisja benzopirenu wiąże się z przemysłem i energetyką. By bronić się przed benzopirenem należy stosować filtry HEPA, a także nosić niezwykle dziś popularne maski, które na bieżąco filtrują wdychane przez nas powietrze. O maskach należy szczególnie pamiętać w momencie dużego przekroczenia norm, tak więc należy się z nimi praktycznie nie rozstawać w sezonie jesienno-zimowym.
